Meervleermuizen hebben eigen parasieten. Dat zijn parasieten die al duizenden jaren met de #meervleermuis zijn mee gegroeid, zoals de mijt Spinturnix dasycneme. De wetenschappelijke naam verklapt de relatie al (de meervleermuis heeft immers ook de soortaanduiding dasycneme).
Deze mijt vindt alléén de meervleermuis lekker. De mijt zit jaarrond op zijn gastheer: ook als de gastheer in winterslaap gaat, gaat de mijt gezelllig mee. Als de gastheer wakker en dus warm is, kunnen de mijten op een buurman of buurvrouw overstappen. Door de genetische diversiteit van mijten te bestuderen, kan men ook de evolutionaire geschiedenis van de gastheer ontdekken. Welke populaties wisselen met elkaar uit, en hoe lang doen ze dat al? De mijten zijn lastig voor de #meervleermuis, maar dus heel nuttig voor onderzoek naar dit prachtige zoogdier van het jaar 2023!

Meervleermuizen in winterslaap zijn heel goed in staat om omgevingsprikkels waar te nemen. Dat zijn over het algemeen non-tactiele prikkels, dus een prikkel zonder aanraking. Denk hierbij aan licht, geluid, warmte, luchtstroming en trilling. Wanneer mensen een winterverblijfplaats ingaan, zenden ze een grote lading van deze non-tactiele prikkels uit. Niet zo gek dat #meervleermuizen vaak wakker worden wanneer dit gebeurd: voor een verstoring is een aanraking dus niet eens nodig. Laat vleermuizen daarom vooral met (winter)rust!

Afbeelding: Louise Prévot

Meervleermuizen jagen het liefst in een tweedimensionaal vlak. Ze jagen dus op 1 hoogte door de ruimte - meestal boven het water. Maar onze vlakke weilanden zijn voor #meervleermuizen ook perfect. Niet voor niets dat de #meervleermuis ten minste 25% van de tijd boven vochtige weilanden jaagt! Daarbij hebben ze de voorkeur voor weilanden waarop het vee buiten staat. Want dit betekent dat er ook veel strontvliegen, mestkevers en langpootmuggen aanwezig zijn: een smakelijk maaltje voor de meervleermuis.

Afbeelding: Louise Prévot

In Nederland zijn ruim 160 Natura-2000 gebieden aangewezen. Het overgrote deel van deze gebieden zijn binnen- en buitenwateren. Slechts 9% van het Nederlandse landoppervlakte is aangewezen als Natura-2000 - vergelijk dat eens met de 66% van ons landoppervlak dat een agrarische bestemming heeft... Door de #meervleermuis als doelsoort van een aantal Natura-2000-gebieden aan te wijzen, kunnen we zorgen dat de populatie-omvang van de soort gelijk blijft. Maar is dat wel zo? Een meervleermuis heeft als basisbehoeften eten, drinken en onderdak. Natura-2000 gebieden bieden eten en drinken, maar... helaas geen onderdak. Dat betekent dat de plekken waar de vrouwtjes met hun jongen wonen, de kraamverblijfplaatsen, niet optimaal beschermd zijn. Met als gevolg verhuizingen, woningtekort en een energiecrisis op mega meervleermuis-schaal.

Tekening: Louise Prévot

De eerste bekende vleermuisfossiel is 60 miljoen jaar oud! 
Het eerste dier dat op een hedendaagse #meervleermuis lijkt is 3 miljoen jaar oud. Prehistorische meervleermuizen kwamen voor in Zuid- en Midden-Europa, maar zo ver we weten nog niet in Nederland. 

Tekening door: Louise Prévot

Gedurende de winter verblijven meervleermuizen in ondergrondse objecten en in spouwmuren van huizen. Ze zitten liefst in een dichte compacte groep opeengepakt (30 dieren of meer), letterlijk schouder aan schouder, kop tegen kont. Dat is erg onhandig als een vleermuis wakker wordt, om te bewegen is het onoverkomelijk om ook andere vleermuizen wakker te maken. Een uitrekkende arm komt al snel terecht in het gezicht van de buurman/ vrouw. Die dan boos reageert en begint te piepen. Best gezellig en veilig zo'n dicht cluster, maar ook af en toe wel wat onhandig.

tekening: Louise Prévot

Wist je dat de fraai klinkende wetenschappelijke naam van de meervleermuis (Myotis dasycneme, Boie 1825) eigenlijk een heel triviale betekenis heeft?

De naam van het genus Myotis komt uit het Grieks en betekent zo veel als ‘muis-oor’ mus = muis, ous / otos = oor. De soortnaam dasycneme verwijst naar de eveneens Griekse samenvoeging van ‘dasus’ = harig en ‘kneme’ = been / poot, kortom harige poten.

Keek Friedrich Boie bij het kiezen van een naam voor deze soort nou zo goed naar de meervleermuis, of zou hij simpel z’n partner voor ogen gehad hebben?

Afbeelding: Tekening uit Linneaus Systema Natura

Wist je dat veel vogels in de winter naar warmere streken vliegen, omdat daar meer voedsel voor hen te vinden is? Bij vleermuizen is dat anders. Zij lijken juist overal en nergens heen te gaan. Sommige vliegen zelfs naar het noorden en lijken daarmee dus juist de koude op te zoeken. In het najaar vliegen vleermuizen naar kelders, bunkers, ondergrondse groeven en natuurlijke grotten die dienen als winterverblijf. Perfecte plekken om een winter zonder voedsel (muggen) maar veilig en vorstvrij door te komen.

Foto: Niels de Zwarte

🦇 terugblik: korte zomernachten 🦇

De herfst is begonnen! Het wordt al weer vroeg donker, maar laten we nog even terugblikken op de zomernachten.
In Nederland is het gedurende de zomermaanden slechts een paar uur donker. Daarmee moet de #meervleermuis in een zeer korte tijd haar kostje bij elkaar jagen. Een knappe prestatie! De korte zomernacht is overigens ook de reden dat een meervleermuis niet heel veel noordelijker dan Nederland kan voortplanten. Voor opgroeiende jongen zijn dan niet genoeg jachturen.

foto: Wieneke Huls

Voor een laagvliegende vleermuissoort (zoals de meervleermuis) vormen onze autowegen een barriere. Het is niet veilig om over te steken, want de kans is reeel dat ze worden aanrgereden. Daarom gebruiken ze tunnels of bruggen om wegen over te steken. In nederland kennen we een netwerk van natuurgebieden (NNN) welke onderling met elkaar verbonden zijn. Voor meervleermuizen zou het prettig zijn als we nog wat meer gericht bruggen en tunnels worden aangelegen.

tekening: Sterre van der plas

Figuur: AJ Haarsma

In de winter laten meervleermuizen hun hartritme en ademhaling tot een minimum niveau zakken, hun lichaamstemperatuur neemt die van de omgeving aan. Dit noemen we winterslaap. Maar eigenijk is dit helemaal geen slaap, het is eigenlijk meer een meditatiestand, waarbij vleermuizen bewust al hun processen stil zetten. Aan het einde van de winter zijn ze dan ook doodmoe en hebben even een goed dag slaap nodig.

tekening: Sterre van der Tak @illusterre

Meervleermuizen vliegen net als veel andere vleermuizen langs lijnvormige elementen. Als ze groot open water moeten oversteken zoeken ze vaak de smalste plek, of een plek waar ze makkelijk kunnen oversteken, zoals bij een een dijk. Voor onze vleermuizen is de Afsluitdijk zo'n belangrijk clusterpunt. Veel dieren uit een brede baan komen daar aan en vliegen dan via de trechter over de Afsluitdijk. Dat kunnen wel 2.500 vleermuizen zijn per nacht, waaronder tientallen meervleermuizen. Bij windstil weer zullen ze echter ook het IJsselmeer zelf oversteken. Een veel gebruikte plek is grofweg tussen Stavoren/ Bakhuizen en Andijk/ Wervershoof.

afbeelding: AJ Haarsma

Migratie

Vleermuizen zijn over het algemeen geen extreem lange afstand migreerders. Vogels van dezelfde omvang en gewicht vliegen soms veel meer, tot meerdere duizenden kilometers. Vleermuizen eigenlijk niet. Het doel voor migratie bij vleermuizen is het vinden van een veilige winteronderkomen, deze kan dichtbij liggen, of ver weg. Ook migreren ze vleermuizen niet altijd alleen naar het zuiden, maar soms ook naar het oosten of zelfs naar het noorden. Van de inheemse soorten weten we alleen van rosse- en ruige dwergvleermuizen dat ze vaak lange afstanden van meer dan duizend kilometer afleggen tussen zomer en winterverblijfplaats. Ze worden op de voet gevolgd door de meervleermuis.
Wist je dat meervleermuis maximaal 340 kilometer heen en weer vliegt tussen zomer- en winterverblijfplaats? Het verste was een vrouwtje uit Waddinxveen, welke naar Calais in Frankrijk vloog.

Wil je meer weten over het leven van de meervleermuis, kijk dan op www.meervleermuis.nl

afbeelding: AJ Haarsma

Misschien heb je wel eens een vleermuiskast zien hangen, of heb je er zelf een gemaakt. Benieuwd wat er in komt? Vleermuizen zijn héle kritische dieren als het aankomt op het uitzoeken van hun onderkomen.

Meervleermuizen zijn eigenlijk geen kast bewoners, ze vinden een kast vaak te klein, ook ontbreekt variatie in temperatuur. In het najaar vinden we toch wel eens een meervleermuis in een vleermuiskast; tijd voor een feestje! Het zijn vaak mannetjes die kasten bezetten, ze zijn in hun eentje en hebben niet veel ruimte nodig. Een kast biedt een veiligheid (geen muizen!) en een kast is ook klein genoeg om te verdedigen tegen andere mannetjes (concurrrenten). Het najaar is paartijd voor de meervleermuis. Mannetjes proberen op allerlei manieren vrouwtjes naar kosten te lokken, en ze zo uit te nodigen om te paren. Het kan dan best gezellig druk worden in zo’n kast, een man kan zomaar 9 vrouwtjes verzamelen. 

Na de paring blijven er nog een paar weken over om flink te eten om daarna een veilige plek te zoeken voor de winterslaap.

Wil je meer weten over deze internetsite dieren, kijk dan op:www.meervleermuis.nl 

Foto: Kamiel Spoelstra

Wist je dat meervleermuis vrouwen een speciaal orgaan hebben om sperma op te slaan? Vrouwtjes paren in het najaar met meerdere mannen. Evolutionair gezien is zo'n opslag orgaan heel spannend. Wordt het sperma gemengd en is het toeval wie de vader wordt van een jong. Kan het vrouwtje selecteren? Is het de eerste man die vader wordt, of juist de laatste man. First in, first out of juist last in first out. Reuze interessant, en tot nu toe nog steeds een raadsel.

illustratie: Sterre van der Tak (illusterre)

wist je dat meervleermuizen mogelijk paarbond vormen? Mannen en vrouwen leven hele jaar gescheiden, in het najaar zoeken de vrouwen de mannen op. Het lijkt erop dat ze altijd naar het zelfde plekje gaan om dezelfde mannen te ontmoeten. Zouden ze elkaar dan toch herkennen? Of zijn ze eigenlijk alleen trouw aan de paarplek?

tekening: Sterre van de Tak (illusterre)

Bij meervleermuizen bevinden zich de teelballen en bijballen aan de buitenkant van hun lichaam  (terwijl vogels hun zaadcellen veilig verstoppen). Best onhandig tijdens het vliegen, en vooral tijdens het kruipen door smalle kieren en spleten (pas tijdens de paartijd zullen mannen sperma produceren, dus dit probleem is maar van korte duur). Maar waarom is dat eigenlijk zo?

De reden waarom bijna alle zoogdieren sperma buiten hun lichaam opslaan is al tientallen jaren een discussiepunt tussen verschillende onderzoekers. Er zijn meerdere theorieen. De meest waarschijnlijke theorie is de ' activatie theorie'. Warm sperma zal sneller gaan bewegen. Tijdens bevruchting komt het sperma terecht in de lichaam van het vrouwtje en zal dan zsm moeten zwemmen. Het wordt dus geactiveerd. Door het sperma koel buiten de lichaamsholte te bewaren blijft het sperma langer in spaarstand en kan dus pas wanneer nodig geactiveerd worden.

illustratie: A-J Haarsma

Hoe lok je als mannetje #meervleermuis een vrouwtje? Meervleermuizen maken geen aparte geluiden of hebben geen mooie haarbos om de vrouwen te imponeren.
Het enige opmerkelijke gedrag wat we waarnemen is het vliegen van een patrouille. In lange banen vliegen mannen heen en weer over het zelfde gebied, niet zo zeer bedoeld om te jagen, maar bedoeld om de vrouwen te laten zien dat ze er zijn.
Hoe het precies werkt weten we eigenlijk niet!



Illustratie: Sterre van der Tak (Illusterre)

Wist je dat motten meervleermuizen kunnen horen? Een mot kan het hoog frequente geluid van een meervleermuis horen, en om te voorkomen dat hij wordt opgegeten laat een mot zich bliksum snel uit te lucht vallen, of gaat juist als een speer omhoog vliegen. Meervleermuizen hebben daar wat op gevonden. Om te voorkomen dat motten hun tijdens de jacht horen gebruiken ze een silent mode, met bijna geen geluid. Motten zullen op hun beurt weer beter worden om deze silent mode te herkennen, een wapen wedloop.

foto's van Douwe van der Ploeg en Nick Jansen

Raad van State: beter checken op vleermuizen voor isolatie spouwmuur (nos.nl)

Uitspraak vandaag in een belangrijke rechtzaak.

Meervleermuizen krijgen het Spaans benauwd van purschuim!

Veel huizen uit de jaren vijftig, zestig en zeventig hebben spouwmuren zonder extra isolatie. En
verschillende soorten vleermuizen waaronder de meervleermuis worden hierdoor ernstig bedreigd
.
Want juist nu, in deze tijd met de hoge energieprijzen, willen we allemaal onze huizen
verduurzamen. Snel is er veel winst te behalen door deze ongeïsoleerde ruimten vol te spuiten met
polystyreen balletjes of purschuim. Voordat dit kan en mág gebeuren moet de spouw geïnspecteerd
worden op o.a. vleermuizen. Dit gebeurt met een minuscuul cameraatje waarmee in de spouwruimte wordt gekeken. Jammer genoeg worden de vleermuizen snel over het hoofd gezien en als ze al worden waargenomen lijken ze op cementkloddertjes. De gevolgen van de na-isolatie pakt voor deze
dieren noodlottig uit, ze raken ingesloten en gaan op een vreselijke manier dood. Enorm jammer dat
onze drang om te verduurzamen en op deze wijze bij te dragen aan een beter milieu, resulteert in
het verloren gaan van deze fantastische en nuttige dieren. De oplossing is zorgen dat we goed wetenwelke vleermuizen op welke plekken aanwezig zijn, voor er na-geïsoleerd wordt

foto 1: NOS,

foto 2 N. Groenink

Mannen en vrouwen meervleermuizen leven het hele jaar gescheiden leefgebieden. De vrouwen leven in kraamkolonies en hebben hun eigen voedselgebied. De mannen leven in gebieden nabij de vrouwtjes, maar ook langs de grote rivieren in gebieden waar vrouwtjes pas in het najaar te vinden zijn. Meervleermuizen gedijen goed bij deze lat relatie. Als ze elkaar in de zomer toch ontmoeten worden de mannen vaak weggejaagd.

In de afbeelding zie je een schematische weergave van de groepsstructuur van de meervleermuizen in de zomer. De rode cirkels geven de locaties van de vrouwtjes zomerverblijven aan, met daarom heen hun leefgebied in oranje. De mannetjes verblijven zijn weergegeven in blauw, met in lichtblauw hun leefgebieden. De afmetingen van de donkerrode en donkerblauwe cirkels representeren de groepsgrootte van de verblijven: van 1 tot 65 dieren (de mannen) en van 100 tot 750 dieren (de vrouwen). De blauw met gele driehoeken geven de winter en paarverblijven aan.

afbeelding : AJ Haarsma

Wist je dat een meervleermuis heel oud kan worden voor zo'n klein beestje? Gemiddeld worden ze 7 jaar oud. De oudste meervleermuis is 20,5 jaar oud geworden. Met name de overleving tijdens hun eerste winter is een dingetje, als ze die eenmaal hebben overleefd kunnen ze heel oud worden.

Doordat een (meer)vleermuis energiezuinig leeft en bijvoorbeeld maar één jong per jaar krijgt is ze daar veel minder energie aan kwijt dan een spitsmuis, die vele jongen per jaar krijgt waardoor ze dus ook gemiddeld veel ouder wordt dan een spitsmuis.

telekening: Sterre van der Tak (@illusterre)

Wist je dan een meervleermuis elke nacht de helft van haar gewicht aan muggen opeet? Een meervleermuis vrouw weegt ca 22 gream, een man weegt 18 gram. Dat is dus respectievelijk 11 en 9 gram aan muggen. Dat komt neer op ca 2500 tot 3000 muggen per nacht. Een kraamgroep meervleermuizen van 120 dieren kan in een seizoen zo het gewicht van 1 volkswagen polo aan muggen opeten.

Muggenlarven leven in water en doorbreken het wateroppervlak om te ademen met hun adembuis, of als ze volwassen worden. Juist op het moment dat ze boven stelen, harkt de meervleermuis het beeste met haar poten uit het water.

Beeld: Nick Jansen

zie voor filmpje facebook of instagram

wist je dat in de zomer water en meervleermuis beide veelvuldig jagend boven grote waterwegen, plassen en kanalen zijn te vinden. Met een batdetector zijn ze te horen. Het geluid van een meervleermuis klinkt als een droge ratel, zoals het spetteren van vet in een pan, met af en toe een plakkerige natte geluiden zoals het stuiteren van een knikker op een glasplaat. Met enige ervaring zijn water en meervleermuis door hun unieke ritme en klank van watervleermuizen te onderscheiden.

afbeelding: Marc Sijpe

Een kraamkolonie meervleermuizen is heel selectief in het kiezen van een verblijfplaats. De groep kiest bij voorkeur een plek waarin ze zowel koele als warme plekken kunnen vinden. Dit doen ze door binnen een verblijfplaats te kruipen, dit kan tot 60 meter afstand zijn. Een kerk of een rijtjeshuis zijn hiervoor erg geschikt. De spouwmuren van een huis zijn relatief koel en blijven als ze zijn opgewarmd lang op temperatuur. Onder de dakpannen vinden ze juist warme plekken. Ze hebben altijd een spouw en pannen gezamenlijk nodig,

tekening: AJ Haarsma en Sterre van der Tak

Na een paar weken samen met hun moeder te hebben rondgevolgen, en de fijne kneepjes van het vak te hebben geleerd, zijn het de jonge mannetjes die als eerste in de pubertijd gaan en hun nest verlaten. Ze vliegen naar bekende plekken in de buurt van het kraamverblijf, dat zijn over het algemeen kleine groepjes volwassen mannen. Het kan zijn dat ze zich bij hun vader aansluiten (omdat hun moeder ze daar heen brengt), maar het kan ook geheel toeval zijn.

tekening: Sterre van der Tak

wist je dat je kan zien hoe oud een meervleermuis is door naar haar gezicht te kijken? Jonge dieren hebben een relatief donkere neus en kin, deze is ook nog best spits. Oudere dieren hebben juist een heel roze kleurige neus en kin. Ook worden ze duidelijk molliger in hun gezicht, met her en der een grijze haar. eigenlijk net als bij mensen/ honden...

tekening: Sterre van der Tak (@illusterre)

Na geboorte worden de jongen de eerste paarweken in het kraamverblijf achtergelaten. De jongen gaan dan graag dicht bij elkaar zitten in een soort crèche, waar ze op hun moeder wahten. Begin juni is het eerste jong groot genoeg om een vliegpoging te doen. Dit kan pas nadat alle botten bijna dezelfde lengte hebben als tijdesn volwassenheid. Een vliegvlug jong weegt ongeveer 13 gram, dat is bijna 60% van het volwassen gewicht voor een vrouwtje!

foto: Niels de Zwarte

Wist je dat in Rotterdam zich de meest westelijke kraamkolonie van de meervleermuis ter wereld bevindt? Het Europese verspreidingsgebied van de meervleermuis loopt zo westelijk als Frankrijk (nabij Calais). Tussen 2005 en 2015 zijn in Calais hier reproducerende vrouwtjes waargenomen, vermoedelijk een kraamkolonie, maar deze groep is verdwenen... En heeft Rotterdam nu dus de eer.

tekening: Sterre van der Tak

Wisten jullie je dat meervleermuis in heel Europa wordt waargenomen, maar tot recent alleen nog niet in Engeland?

In 2005 is hier de eerste meervleermuis waargenomen. De watervleermuis, het "broertje" van de meervleermuis, komt overigens wel in Engeland voor. Toen de noordzee 9000 jaar geleden zich voor het laatst vuld met water, had de watervleermuis zich vermoedelijk wel al in Engeland gevestigd, en de meervleermuis niet.

Illustratie: Sterre van der Tak (illusterre)

In het vroege voorjaar vliegen er nog relatief weinig insecten. Lastig dus voor een meervleermuis om aan voldoende voedsel te komen. Zwangere vrouwtjes hebben in deze periode behoefte aan extra voedsel. Om zeker te weten dat ze tijdens hun zwangerschap genoeg te eten hebben, zijn kraamgroepen het liefst in de buurt van ondiep water (minder dan 2 meter). Ondiep (troebel) water wordt in het voorjaar net iets eerder warm, waardoor insecten ook net iets eerder actief worden. Dit kleine voorsprongetje kan het verschil maken bij het succesvol grootbrengen van een jong.

tekening: illusterre

De timing van geboorte van het eerste jong hangt sterk af van de buitentemperatuur. Maar ook van de temperatuur van het kraamverblijf. Als het kraamverblijf tijdens koude nachten wordt verwarmd (bijvoorbeeld doordat de huiseigenaren hun huis en dus ook de  muren verwarmen), kunnen vrouwtjes energie besparen en net iets eerder hun jong werpen. Meervleermuizen zijn wat dat aan gaat eigenlijk net hagedissen die graag onder een warme lamp zitten. Hoewel het zoogdieren blijven natuurlijk ;-)

Tekening: Sterre van der Tak (@illusterre)

Meervleermuizen wonen in een groep in hun territorium. Zodra de jongen geboren zijn zullen de moeders elke nacht twee of meer tripjes moeten doen naar hun voedselgebieden. De jongen blijven namelijk in het kraamverblijf achter. Hoe dichterbij ze eten kunnen vinden, hoe eerdere moeders terug zijn met een borst vol met melk. Midden in de nacht is er dus soms volop zwermactiviteit wanneer vrouwtjes terug komen om te zogen. Als ze ver moeten vliegen kost dat niet alleen tijd, maar ook energie. Dat betekent dat ze terugkomen met minder melk. Het verschil tussen voldoende en onvoldoende melk betekent in de natuur het verschil tussen een jong dat aan het einde van het seizoen haalt en een jong dat niet overleeft.

afbeelding: Wieneke Huls

Wist je dat de verspreiding van de meervleermuis in Europa niet helemaal gelijk verdeeld is? Er liggen verspreid over Europa een aantal bolwerken met hoge concentratie meervleermuizen, die weer omgeven zijn met zones met een lage concentratie meervleermuizen. Nederland is zo'n bolwerk, met België, Frankrijk en Duitsland eromheen als zone met lage concentratie. Het volgende grote bolwerk ligt in oostelijk Polen.

Kaartje: A.J. Haarsma

Meervleermuizen vliegen laag boven het water. Met een hoge snelheid vliegen ze slechts 35 cm boven het wateroppervlakte op zoek naar voedsel. Andere vleermuissoorten, zoals de gewone dwergvleermuis, vliegen graag hoog door de lucht. Om een meervleermuis te zien, zul je juist naar het wateroppervlak moeten kijken. Aan het begin van de avond zijn ze soms goed te zien. Je kunt ze dan als een soort kleine botsauto’s boven het water zien scheren. Daar zijn ze nog wel te verwarren met watervleermuizen, maar die zijn duidelijk een slag kleiner en vliegen ook een stuk langzamer. En door het verschil in snelheid, nemen de meervleermuizen minder makkelijk nauwe bochten, net zoals dat met (bots)auto’s op hoge snelheid het geval is.

——————

Video: Daan van der Elsken te zien of facebook en insta

binnenkort ook op de website

Het wateroppervlakte is voor een meervleermuis het bord waar ze hun eten op vinden. Net boven het water vliegen allerlei muggen en andere insecten die ze kunnen eten. Maar ook óp het wateroppervlakte liggen allerlei insecten. Muggen leven namelijk als larve onder water. En als ze uitsluipen (volwassen worden) zitten ze tijdens dit proces op het water. Een lekker hapje voor een meervleermuis die deze verse muggen met haar achterpoten uit het water harkt. Voor de meervleermuis is het dan wel belangrijk een relatief schoon bord te hebben, zonder kroos of waterplanten. Want het verschil tussen kroos en een mug is met echolocatie wel heel erg klein.

Illustratie: Louise Prévot

Meervleermuizen zijn lichtschuw. En dat heeft een belangrijke reden, want vleermuizen zijn een lekker en gemakkelijk hapje voor allerlei roofdieren. Denk aan nachtdieren zoals een kerkuil, steenmarter en vos, maar ook allerlei dagactieve dieren, zoals katten, eksters, torenvalken en zelfs koolmeesjes lusten graag wel een hapje vleermuis. Door licht te vermijden proberen ze te voorkomen dat ze worden gezien en worden opgegeten. 

——————

Tekening/ foto van: Sterre van der Tak

Meervleermuizen zoeken voor de winter een veilige plek op waar het niet vriest en waar de luchtvochtigheid zódanig hoog is dat ze tijdens hun lange winterslaap van bijna vijf maanden niet verdrogen.

Ondergrondse ruimten als kelders, bunkers uit de oorlog, maar ook in onbruik geraakte waterkelders zijn geliefde plekken. En juist in dit soort locaties kan het wel eens verkeerd gaan; wanneer een vleermuis van de hangplaats in het water valt, zijn ze niet op tijd wakker om weer op het droge te komen, ze verdrinken dan jammerlijk.

Toch zijn deze plekken voor de soort in het algemeen heel veilig, predatoren zoals (bos)muizen en marters vinden het niet prettig eerst door het koude water te moeten ploeteren om uiteindelijk zo’n klein vleermuisje van de wand te kunnen plukken.

Foto: Zomer Bruijn

Er is een verschil in voorkeur qua temperatuur tussen meervleermuisvrouwen en meervleermuismannen. Gedurende de winter slapen meervleermuisvrouwen graag bij een temperatuur van gemiddeld 8 Celsius graden, terwijl mannen gemiddeld bij 12 Celsius graden slapen. Door bij lage temperaturen te slapen kunnen de ijskoninginnen heel goed energie sparen. Deze energie is hard nodig voor de zwangerschap in het voorjaar.

In tegenstelling tot de vrouwen, slapen de mannen juist iets warmer. Hierdoor kunnen ze net iets eerder wakker worden als het buiten warm is. Ze gaan dan op zoek naar zo'n extra koud vrouwtje, in de hoop dat ze zin heeft in een vrij partij.

tekening: @illusterre

tekening: Sterre van der Tak (@Illusterre)

Weten jullie dat we 95% van de meervleermuizen die wij ’s zomers tellen in de winter kwijt zijn? In de winterperiode tellen we gemiddeld slechts 750 individuen in Nederland. Dat terwijl we in de zomermaanden ongeveer 7.700 vrouwtjes en 4.000 mannetjes tellen. Wanneer we de meervleermuizen die ’s winters in Duitsland, België én Frankrijk verblijven erbij optellen, dan zijn we met slechts 500 extra dieren, nog steeds heel veel dieren kwijt… Er zijn voorbeelden dat ze in spouwmuren van huizen overwinteren. Hierdoor vermoeden we dat een groot deel van de meervleermuizen in spouwmuren van huizen verblijft ern dat is gezien de Naïsolatiegolf een groot potentieel risico. Andere opties zijn misschien wel konijnen of dassenholen. Of dat ze misschien zelfs in een zwart gat verdwijnen….. Het vraagt in elk geval om opheldering en daarom pleiten we voor meer(vleermuis) onderzoek!

Tekening door: Sterre van der Tak (@illusterre)

Duivels Dilemma

Weet je dat meervleermuis mannen een duivels dilemma hebben, ze hebben maar een beperkt mandje energie en tijd, en als dat op is, is het klaar. Als ze ver weg vliegen naar een veilig overwinteringsgebied zoals een mergelgroeve in Zuid Limburg, kost dat tijd (340 km vliegen) en veel energie. En die tijd kunnen ze dan niet meer besteden aan aanlokkelijker activiteiten zoals de paring.

Wat te doen?

Dichtbij overwinteren kan ook, maar dat is minder veilig en is bovendien warmer, wat netto weer iets meer energie kost. Een groot deel van de mannelijke populatie zet paring duidelijk bóven overleving. Ze overwinteren vlakbij, en hebben daarmee ruim de tijd om met veel vrouwtjes te paren.

Tekening: A-J Haarsma

Herkenning tijdens de winterslaap

Wist je dat tijdens de winterslaap water- en meervleermuizen vaak gezamenlijk in ondergrondse verblijven slapen? Ze lijken erg op elkaar. Toch zijn er een paar goede kenmerken waar je op kunt letten; de meervleermuis is écht een kop groter, heeft duidelijk ‘paarse’ armen en de oren zijn relatief lang en staan wijd uiteen. De watervleermuis lijkt wat meer afgeronde oren te hebben, die hij -ook nog eens bij de geringste verstoring- naar achteren buigt. Wat als je goed kijkt ook wel opvalt, is dat er bij de meervleermuis duidelijk twee flinke neusknobbels te zien zijn, bij de watervleermuis is dit veel minder goed zichtbaar. Maar wat allebei de soorten als kenmerk hebben zijn de grote voeten met goed zichtbare haren. Met scherpe nagels aan deze grote voeten harken ze in het actieve seizoen insecten van het wateroppervlak. Je moet de voeten natuurlijk wél kunnen zien, anders lukt het niet…

Wil je meer weten over het leven van de meervleermuis, kijk dan op www.meervleermuis.nl of op www.zoogdiervereniging.nl/zoogdiersoorten/meervleermuis

Foto: Niels de Zwarte