De meervleermuis jaagt in een snelle rechtlijnige vlucht in lange trajecten vlak boven groot open water en langs oevers van plassen, meren, kanalen, rivieren en vaarten. Nederland is een land van water, dus de meervleermuis voelt zich hier helemaal thuis. Vandaar dat het een echte poldersoort is, maar ook doet denken aan de grutto: een bijzondere vogel die ook houdt van het Hollandse landschap.

Meervleermuizen worden ook wel regelmatig waargenomen boven vochtige weilanden en bosranden, binnen een straal van 500 meter van water. Ze jagen vooral op die insecten die op het wateroppervlak zitten of daar vlak boven vliegen. De prooien worden dan met de relatief grote achterpoten, als het ware van het water geharkt. Boven oevers en langs vegetatie vangen ze insecten (vooral dansmuggen) uit de lucht. De watervleermuis is de enige Nederlandse vleermuissoort met een vergelijkbare jachttechniek.

Meervleermuizen jagen tot op 10-20 km van de verblijfplaats. Grote afstanden naar het uiteindelijke jachtgebied worden vooral via kanalen, beken, vaarten en brede sloten afgelegd. Boven land volgen ze vaak lijnvormige landschapselementen als bomenrijen, houtwallen en dijken.

De meervleermuis is waarschijnlijk onze snelste vleermuis. Bij het jagen behalen ze soms snelheden tot wel 35 km/u!

Wist je dan een meervleermuis elke nacht de helft van haar gewicht aan muggen opeet? Een meervleermuis vrouw weegt ca 22 gream, een man weegt 18 gram. Dat is dus respectievelijk 11 en 9 gram aan muggen. Dat komt neer op ca 2500 tot 3000 muggen per nacht. Een kraamgroep meervleermuizen van 120 dieren kan in een seizoen zo het gewicht van 1 volkswagen polo aan muggen opeten.

Muggenlarven leven in water en doorbreken het wateroppervlak om te ademen met hun adembuis, of als ze volwassen worden. Juist op het moment dat ze boven stelen, harkt de meervleermuis het beeste met haar poten uit het water.

Beeld: Nick Jansen

zie voor filmpje facebook of instagram

Meervleermuizen jagen het liefst in een tweedimensionaal vlak. Ze jagen dus op 1 hoogte door de ruimte - meestal boven het water. Maar onze vlakke weilanden zijn voor #meervleermuizen ook perfect. Niet voor niets dat de #meervleermuis ten minste 25% van de tijd boven vochtige weilanden jaagt! Daarbij hebben ze de voorkeur voor weilanden waarop het vee buiten staat. Want dit betekent dat er ook veel strontvliegen, mestkevers en langpootmuggen aanwezig zijn: een smakelijk maaltje voor de meervleermuis.

Afbeelding: Louise Prévot

Vleermuizen zijn de enige zoogdieren die écht kunnen vliegen. In Europa zijn alle vleermuizen insecteneters, zo ook de meervleermuis. Omdat vliegen waanzinnig veel energie kost, moet een vleermuis per nacht zo’n derde van z’n lichaamsgewicht aan insecten vangen. Het menu bestaat uit schietmotten, kevers, langpootmuggen, eendagsvliegen en spinnen. Dansmuggen en nachtvlinders vormen het hoofdvoedsel. Meervleermuizen jagen boven grote open watervlakten, boven kanalen, rivieren maar soms ook boven weilanden. Het zijn erg goede vliegers, die vaak het grootste deel van de nacht op jacht zijn naar insecten.

Meervleermuizen zijn kleine dieren, maar ze kunnen wel knetteroud worden; vijf tot zeven jaar is normaal en leeftijden tot meer dan twintig jaar vormen geen uitzondering. Ook krijgen ze maar één jong per jaar, dit maakt ze erg kwetsbaar. Vooral in de tijd dat er jongen zijn, leven de meervleermuizen in grote groepen in – jawel – onze huizen en gebouwen. Meestal merken we daar niets van, maar soms kan er wel wat gepiep gehoord worden. De vleermuizen hangen in de spouwmuur of op andere veilige, warme(re) plekken. En juist hier gaat het mis: in onze drang om ons energieverbruik te verlagen, willen we massaal onze huizen isoleren. Naast de dakbedekking, worden vooral de spouwmuren nabehandeld. We kunnen het effect van alle verduurzamingsmaatregelen goed terugzien op de populatie meervleermuizen. Deze loopt namelijk al enkele jaren met tientallen procenten terug. Wat de Europese populatie ook niet helpt, is dat het grootste deel daarvan in het Nederlandse laagland voorkomt. Eigenlijk lijkt de problematiek van de meervleermuis op die van onze nationale vogel de grutto: ook daarvan leeft het grootste deel van de Europese populatie in ons dichtbevolkte land.

Wist je dat motten meervleermuizen kunnen horen? Een mot kan het hoog frequente geluid van een meervleermuis horen, en om te voorkomen dat hij wordt opgegeten laat een mot zich bliksum snel uit te lucht vallen, of gaat juist als een speer omhoog vliegen. Meervleermuizen hebben daar wat op gevonden. Om te voorkomen dat motten hun tijdens de jacht horen gebruiken ze een silent mode, met bijna geen geluid. Motten zullen op hun beurt weer beter worden om deze silent mode te herkennen, een wapen wedloop.

foto's van Douwe van der Ploeg en Nick Jansen

In het vroege voorjaar vliegen er nog relatief weinig insecten. Lastig dus voor een meervleermuis om aan voldoende voedsel te komen. Zwangere vrouwtjes hebben in deze periode behoefte aan extra voedsel. Om zeker te weten dat ze tijdens hun zwangerschap genoeg te eten hebben, zijn kraamgroepen het liefst in de buurt van ondiep water (minder dan 2 meter). Ondiep (troebel) water wordt in het voorjaar net iets eerder warm, waardoor insecten ook net iets eerder actief worden. Dit kleine voorsprongetje kan het verschil maken bij het succesvol grootbrengen van een jong.

tekening: illusterre

Het wateroppervlakte is voor een meervleermuis het bord waar ze hun eten op vinden. Net boven het water vliegen allerlei muggen en andere insecten die ze kunnen eten. Maar ook óp het wateroppervlakte liggen allerlei insecten. Muggen leven namelijk als larve onder water. En als ze uitsluipen (volwassen worden) zitten ze tijdens dit proces op het water. Een lekker hapje voor een meervleermuis die deze verse muggen met haar achterpoten uit het water harkt. Voor de meervleermuis is het dan wel belangrijk een relatief schoon bord te hebben, zonder kroos of waterplanten. Want het verschil tussen kroos en een mug is met echolocatie wel heel erg klein.

Illustratie: Louise Prévot

test